Het Aluminium Centrum aan de Voorveste 2 in Houten (foto leo@hooijmans-noordwijk.nl)
De uitdaging van de aluminium industrie
LeoHooijmansGalileoNoordwijkFacilitaireInformatieOnlineHoezo??
Voorwoord
In april 2011 was ik tijdens een bijeenkomst van de NeVaP (Nederlands Vastgoedexploitatie Platform) te gast in het kenniscentrum op het gebied van aluminium in Nederland. De bijeenkomst ging over risicomanagement, een verdraaid interessant onderwerp.
Maurits Telgenkamp (dagvoorzitter), Dick Hortensius (NEN-management-systemen), Robert 't Hart (NAR), Cor Worms (Syntrus Achmea Vastgoed) en Eddy Smit (MVGM Vastgoedmanagement) maakten er een spannende middag van.
Paul Bruinsma gaf informatie over het Aluminium Centrum en later volgde een rondleiding. Paul benadrukte de principes van duurzame materialen in het gebouw. Aluminium is er de belangrijkste van. Licht van gewicht, een geïntegreerde draagconstructie, een laag energieverbruik (EPC), industrieel vervaardigd, demontabel en recyclebaar, geen schilder- en stucadoorswerk, enzovoort.
Micha de Haas was de architect met de opdracht: 'Accentueer de lichtheid en sterkte van aluminium en gebruik het Hollandse populierenlandschap als inspiratiebron!'
Enfin, kijkt u zelf maar hieronder. Grappig een populierenlandschap
van aluminium in de gemeente Houten.
Leo Hooijmans Noordwijk, 19 april 2011
 |
De bijzondere architectuur en vernieuwende technologie geven het gebouw een bijzonder karakter. Het gebouw vervult een voorbeeldfunctie op het gebied van innovatief, industrieel, flexibel en duurzaam bouwen. De realisatie van het gebouw is mogelijk gemaakt door samenwerking met deelnemers, kernleden en begunstigers van het Aluminium Centrum en derden. Het Aluminium Centrum toont met dit unieke gebouw, dat voornamelijk bestaat uit aluminium, de enorme potentie van aluminium voor de gebouwtechnologie van morgen. Het ontwerp is van Micha de Haas, winnaar van de ontwerpwedstrijd waaraan 64 Nederlandse architecten deelnamen.
Geïnspireerd door het Hollandse populierenlandschap en in het streven de lichtheid en sterkte van aluminium te accentueren heeft de architect het gebouw geplaatst op 368 aluminium kolommen. Hij spreekt van 'Het Aluminium Bos'. Dankzij een enorme inspanning en in samenwerking met de aluminium industrie is dit markante gebouw tot stand is gekomen. De bijzondere architectuur en vernieuwende technologie geven het gebouw een uniek karakter.
 |
Milieu en duurzaamheid
Milieu en duurzaamheid zijn aspecten die in de bouw steeds belangrijker worden evenals het streven naar reductie van bouwmassa en het gebruik van een aluminium draagconstructie. De aluminium industrie onderkent het belang van deze topics voor de bouwsector en heeft deze dan ook in het nieuwe gebouwconcept compromisloos doorgevoerd. De energie prestatie coëfficiënt (EPC) is 50% zwaarder uitgevoerd dan de huidige eis en voldoet hiermee aan de norm die vermoedelijk pas over circa 10 jaar zal worden gesteld. Verder is het gebouw uitgevoerd met een warmtepomp. De akoestiekbeheersing evenals de binnenklimaatregeling is ontwikkeld voor een gebouw met een relatief 'lichte' bouwmassa.
Een van de grootste pluspunten van aluminium, bekeken vanuit duurzaamheid, is het feit dat het keer op keer met behoud van kwaliteit kan worden gerecycled. In de Nederlandse bouw wordt momenteel 94% van het aluminium gerecycled. Voor de recycling van aluminium is slechts 5% van de energie nodig vergeleken met de productie uit ruwe grondstoffen. Dit gebouw demonstreert op moderne wijze hoe aluminium, nu en in de toekomst, kan worden toegepast en een bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling.
| Start ontwerp architect |
mei 1997 |
| Start bouw |
februari 2000 |
| Realisatie |
april 2001 |
| Netto vloeroppervlak |
880 m2 |
| Bruto vloeroppervlak |
1030 m2 |
| Grondoppervlak |
1660 m2 |
| Bruto inhoud |
4480 m3 |
| Epn waarde |
0,88 (45% lager dan huidige regelgeving: 1,6) |
| Aantal kolommen |
368 |
| Totale stichtingskosten |
6,8 miljoen (fl. excl. BTW) |
 |
Begane grond: Het kolommenveld
Het maaiveld is moeilijk te omschrijven in functionele termen. Toch is het een van de belangrijkste elementen van het ontwerp. Onder het gebouw loopt het talud en het water door. De aarde is bedekt met gras en bauxiet grind. Behalve een ontsluitingsgebied is de ruimte onder het gebouw ook een tuin, een terras en een ontvangstruimte. Ook zou het deel uit kunnen maken van de demonstratieruimte - tussen de kolommen kunnen verschillende objecten tentoongesteld worden. Op het maaiveld staat een woud van 368 aluminium stammen met een wisselende diameter (beginnend met 90 en in stappen van 30 oplopend tot 210 mm), die zijn geplaatst in variërende dichtheden. Enkele kolommen zijn schuin geplaatst om in de stabiliteit te voorzien en om het beeld van een bos te versterken. Het is een steeds veranderend aluminium woud, waarin openheid en beslotenheid, donkerte en licht, drukte en rust elkaar gaandeweg afwisselen.
De verdieping
In tegenstelling tot de overvloed aan kolommen op de begane grond is er op de verdieping geen enkele kolom te bekennen. Er zijn zelfs bijna geen scheidingswanden - het zijn de lichtpatio's die voor de ruimtelijke indeling tussen kantoor-, vergader- en demonstratieruimten zorgen. Daardoor is de geluid- en klimaatscheiding evenals de daglichttoetreding optimaal, terwijl overal het gevoel van een doorlopende ruimte heerst. Het boeiende spel tussen buiten en binnen, en de manier waarop het maaiveld, de lucht, het landschap en het aluminium bos, vanuit bijna iedere ruimte tegelijkertijd worden waargenomen - is een van de meest sterke karakteristieken van dit gebouw.
De verdieping, of beter de kruin, huisvest de vier ruimtegroepen die in het programma van eisen genoemd zijn: expositie-, vergader-, kantoor- en verhuurbare ruimten. Lichtpatio's vormen de scheiding tussen de verschillende ruimten. Deze patio's zorgen niet alleen voor een vanzelfsprekende, transparante en speelse indeling van de ruimte, ze garanderen ook een ruime, regelbare daglichttoetreding en een uitstekende geluidsscheiding. Bovendien, door het gebruik van patio's maakt het gebouw van buiten af een grotere en markantere indruk dan men bij het feitelijke aantal vierkante meters (880) zou verwachten. Binnen de drie ruimtegroepen is er sprake van een grote mate aan flexibiliteit in de indeling. De kantoren zijn herindeelbaar, de expositieruimte is één grote indeelbare ruimte en de vergaderruimten kunnen op een eenvoudige manier aan elkaar gekoppeld worden. Het boeiende spel tussen buiten en binnen, en de manier waarop het maaiveld, de lucht, het landschap en het aluminium bos, vanuit bijna iedere ruimte tegelijkertijd worden waargenomen is een van de meest sterke karakteristieken van dit gebouw.
 |
De gevel
De kruin is opgevat als één massieve aluminium gietstuk. Zo wordt de sterkte van de ijle kolommen nogmaals benadrukt. Om dat beeld te bereiken in de vormgeving zijn de ramen op een schijnbaar willekeurige manier geplaatst - als diepe horizontale incisies in het aluminium blok. De patiogevels zijn voor de lichttoetreding het belangrijkst. De gevelopeningen worden daar als verdiepingshoge puien uitgevoerd. De gevel, samen met het dak en de onderplafond, is de bouwfysische grens van het gebouw. De steenwol isolatie zorgt voor een zeer hoge isolatie waarde en de ingebouwde lamellenzonwering voor optimale daglicht en warmte regeling. Door deze en andere maatregelen (warmtepomp, koelplafonds, vloerverwarming, warmteterugwinning, hoogwaardige beglazing etc.) voldoet het gebouw nu al aan het Energie Prestatie Norm van de toekomst.
Constructie
Het gebouw kent een duidelijke constructieve driedeling: onderbouw, kolommenveld en bovenbouw. Behalve de onderbouw (fundering) is de gehele draagstructuur in aluminium ontworpen. Het toepassen van dit, in de bouw nog ongebruikelijke constructiemateriaal, vraagt bijzondere aandacht in de ontwerpfase. Zo is bijvoorbeeld, naast de gebruikelijke ontwerpconstructieve aspecten, ook het gedrag van aluminiumconstructies bij brand, en innovatieve verbindingstechnieken (zoals lijmen) onderzocht. Door de vormvrijheid, maatnauwkeurigheid en het lage gewicht van aluminium profielen, platen en gietstukken zijn de mogelijkheden voor integratie van constructie en andere gebouwelementen vrijwel onbeperkt, evenveel als de mogelijkheden voor prefabricage, snelle 'intelligente' montage en zorgvuldige (aluminium is 100% recyclebaar) demontage. In samenwerking tussen ontwerpers, onderzoekers en industrie wordt in dit gebouw getracht al deze voordelen van aluminium als constructiemateriaal te benutten. De funderingspalen en de funderingsplaat vormen samen een tafelconstructie. Op deze tafelstructuur staan 468 ronde, aluminium kolommen. De kolommen zijn gerangschikt op basis van een 600 mm module, met onderlinge afstanden die variëren tussen 900 mm en 3600 mm. Met het oog op de vereiste drukbelasting en de kniklengte is de diameter van de smalste kolom vastgesteld op 90 mm. Deze afmetingen lopen op naarmate de overspanning groter wordt. De diameter van de dikste kolom is 260 mm.
Het toepassen van aluminium, in de bouw een nog ongebruikelijke constructiemateriaal, vraagt bijzondere aandacht in de ontwerpfase. Zo zijn bijvoorbeeld het gedrag van aluminiumconstructies bij brand, en innovatieve verbindingstechnieken onderzocht. Door de vormvrijheid, maatnauwkeurigheid en het lage gewicht van aluminium producten kunnen constructie en andere gebouwelementen worden geïntegreerd. Prefabricage, snelle 'intelligente' montage en zorgvuldige (aluminium is 100% recyclebaar) demontage zijn voor de hand liggende keuzes.
Draagconstructies van gebouwen zorgen voor overdracht van verticale (belasting) en horizontale (stabiliteit) krachten naar de fundering. Het toepassen van kruisverbanden om de stabiliteit van het bos te verzorgen was natuurlijk onacceptabel. In ieder bos echter staan een aantal schuine bomen. Het antwoord van de natuur wordt vertaald in de schuin geplaatste kolommen die per twee een stabiliteitsbok vormen. Voor de vloerconstructie is een zoektocht naar de kleinst mogelijk overspanning verricht. Na een studie van uiteenlopende varianten (zoals sandwichpanelen, gietstukken etc.) is er gekozen voor een dubbel balkenrooster van speciaal vervaardigde aluminium HEA-160 profielen. Voor de dragende gevelkolommen is er een speciaal extrusieprofiel ontworpen waarin draagkracht, doorvoer van kabels, dampdichting en bevestiging van binnen en buiten gevelelementen zijn geïntegreerd. Het toont de bijna onbeperkte mogelijkheden dat aluminium als constructiemateriaal kent. In het dak worden samengestelde liggers toegepast. Met dezelfde profielen worden liggers met verschillende hoogtes gefabriceerd. Voor de overbrugging van de grootste overspanning in de expositieruimte zijn, met behulp van lijmtechnieken afkomstig uit de luchtvaartindustrie, gebogen deltaliggers geprefabriceerd. De bovenbouw is een door patio's geperforeerde doos, bestaande uit een vloer- en een dakvlak met daartussen aluminium gevelkolommen. Het vloervlak moet de verticale belasting tussen al de verschillende kolommen onderverdelen, en heeft daarom op de nodige plekken een fijnmazig balkenstructuur. In het dakvlak zijn de overspanningen groter en er wordt gewerkt met samengestelde liggers en een modulair ruimtevakwerk. De gevelkolommen bevinden zich langs de buiten- en patiogevels op een onderlinge afstand van 1200 mm. Het zijn extrusieprofielen waarin de bevestiging van de binnen- en buitenafwerking, het isolatiemateriaal en de kozijnen zijn geïntegreerd.
De stabiliteit van het gebouw vormt een interessant constructieaspect. Kruisverbanden of schijfvorming zouden de sterke verticale en lineaire karakteristiek van het aluminium bos onherroepelijk doorbreken en zijn daarom volstrekt onacceptabel. Na overleg is er voor een bijzonder constructief concept gekozen die aan het gestreefde ruimtelijke karakter van een bos extra dynamiek en charme toevoegt; een aantal van de forsere aluminium kolommen worden schuin, in verschillende 'bokopstellingen' in het bos gesitueerd. Op deze wijze ontstaan er stabiele 'kernen' in het kolommenveld die stevig genoeg zijn om de horizontale krachten op te vangen, en aan het gebouw in zijn geheel stabiliteit te verlenen.
 |
Detaillering
"Onze kracht ligt in de integratie van een nadrukkelijke conceptuele benadering, functionele analyse en een fascinatie voor techniek en uitvoering. Anders gezegd: een optimale combinatie van creativiteit en professionaliteit. Technische innovatie is misschien wel in eerste instantie bedoeld om goedkoper, sneller, duurzamer, hoger, dieper of sterker te bouwen - maar is tegelijkertijd ook een culturele uiting. De verbeelding van een 'tijdgeest'. De fascinatie die in dit bureau voor de techniek bestaat is niet alleen voor de techniek als middel, maar ook voor de techniek als een creatieve medium. De esthetische kwaliteit van de techniek speelt natuurlijk hierbij een belangrijke rol, maar waar het ons vooral om gaat is de culturele en maatschappelijke betekenis daarvan en de scheppende muzen die telkens weer aan de wieg der techniek blijken te staan. Technische innovatie is in deze visie inherent aan een vruchtbare ontwerpproces. In de bouwkundige uitwerking van het Aluminium Centrum zijn meestal bestaande state of the art producten en systemen toegepast. Vaak zijn ze echter op een onconservatieve manier toegepast. Daarnaast is gezocht naar de juiste plaatsen waar, op een strategische manier, innovaties konden worden geïntroduceerd. Zo zijn de gevelkolom en de deltaliggers ontwikkeld. Veel aandacht ging naar duurzaamheid en flexibiliteit. Het gebouw is, met uitzondering van de fundering, volledig demontabel en recyclebaar. Het komt echter niet altijd tot uitdrukking in de vormgeving. Volgens ons hoort de techniek niet gecamoufleerd te worden, maar je moet als architect ook iets aan de verbeelding over laten. Technologie mag geen architectonische fetisj worden. Het hoort simpelweg vanzelfsprekend bij ieder gebouw."
 |
De overkoepelende organisatie voor Aluminium
Het Aluminium Centrum is een koepelorganisatie voor de aluminium producerende, verwerkende en toepassende industrie. De organisatie heeft tot doel het bevorderen van de toepassing van aluminium in Nederland. Door middel van kennisoverdracht, promotie en onderzoek streeft het Aluminium Centrum naar een toename van het aluminiumgebruik en een versterking van de positie van aluminium in de sectoren bouw, transport, verpakkingen en overige industriële en consumenten toepassingen.
De activiteiten van het Aluminium Centrum leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van de aluminiumbranche als geheel en richten zich op stimulering en ondersteuning van individuele bedrijven bij innovaties. Door nauw contact met de aluminium industrie en derden kan het Aluminium Centrum haar activiteiten afstemmen op de ontwikkelingen in de markt. Het Aluminium Centrum biedt tevens een optimale facilitering aan haar achterban en derden om aluminium gelieerde producten en diensten te presenteren, zowel in de zakelijke sfeer als voor het onderwijs en consumenten.
[naar top]
DezeTekstIsVanLeoHooijmansGalileoNoordwijkFacilitaireInformatieOnline
Dit document niet uitprinten, aub. Denk aan het milieu en uw onkosten.
Wilt u het nog een keer lezen maak een bladwijzer (favoriet).
Wilt u het artikel door een ander laten lezen, stuur een link door.
